ÖZ

Amaç

Bu çalışma, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan çocuklarda içselleştirilmiş damgalamanın işlevsel bozukluk üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, anksiyete ve depresyon gibi eşlik eden durumların hem damgalamayı hem de işlevsel zorlukları şiddetlendirmedeki rolü de araştırılmıştır.

Gereç ve Yöntem

Çalışmaya, en az altı ay boyunca takip edilen, 6-17 yaş arası 75 DEHB’li çocuk dahil edilmiştir. Veriler, Weiss İşlevsel Bozukluk Derecelendirme Ölçeği-Ebeveyn Formu (WFIRS-P), Conners Ebeveyn Derecelendirme Ölçeği-Yenilenmiş Kısa Form, Ruhsal Hastalık İçselleştirilmiş Damgalama Ölçeği (ISMI) ve Çocuklar İçin Gözden Geçirilmiş Anksiyete ve Depresyon Ölçeği kullanılarak toplanmıştır.

Bulgular

Bulgular, DEHB’li çocuklarda içselleştirilmiş damgalama ile işlevsel bozukluk arasında anlamlı bir doğrudan ilişki göstermemiştir. Ancak, anksiyete ve depresyon gibi eşlik eden durumları olan DEHB’li çocuklar, daha yüksek düzeyde içselleştirilmiş damgalama yaşamış ve daha belirgin işlevsel zorluklar sergilemiştir. Özellikle, ISMI’nin bir alt ölçeği olan “yabancılaşma”, yaygın anksiyete bozukluğu (r=0,385; p<0,01), sosyal fobi (r=0,506; p<0,01) ve toplam depresyon (r=0,477; p<0,01) ile pozitif korelasyon göstermiştir. “Stereotip onaylama” alt ölçeği de panik bozukluk (r=0,276; p<0,05) ve majör depresif bozukluk (r=0,425; p<0,01) ile anlamlı korelasyonlar göstermiştir. Bu korelasyonlar, WFIRS-P ile ölçülen akademik performans, sosyal etkileşimler ve aile dinamiklerinde özellikle belirgindir.

Sonuç

İçselleştirilmiş damgalamanın diğer psikiyatrik rahatsızlıklarda işlevselliği olumsuz etkilediği bilinmesine rağmen, bu çalışmada DEHB’li çocuklarda doğrudan bir etkisi saptanmamıştır. Ancak anksiyete ve depresyon gibi eşlik eden durumların varlığı, damgalama ve işlevsel bozukluğu belirgin şekilde artırmıştır. Bu bulgular, içselleştirilmiş damgalamanın diğer psikolojik faktörlerle etkileşime girerek DEHB’li çocuklarda klinik tabloyu karmaşıklaştırabileceğini göstermektedir. İçselleştirilmiş damgalama, DEHB’li çocuklarda doğrudan işlevsel bozukluğa katkıda bulunmayabilir, ancak eşlik eden durumların varlığında etkisi önemlidir. Gelecek araştırmalar, bu ilişkileri anlamak ve DEHB’li çocukların nörogelişimsel ve psikososyal ihtiyaçlarına yönelik kültürel açıdan duyarlı müdahaleler geliştirmek üzere uzunlamasına çalışmalara odaklanmalıdır.