ÖZET

Amaç:

Bu makalede; Otizm Yelpaze Bozukluklarında (OYB), Zihin Kuramı (ZK), Yürütücü İşlevler ve Zayıf Merkezi Bütünleştirme güçlüklerinin gözden geçirilmesi amaçlanmıştır.

Yöntem:

PubMed arama motoru ile “autism (otizm), autism-spectrum disorders (otizm yelpaze bozuklukları), theory of mind (zihin kuramı), social cognition (sosyal biliş), executive functions (yürütücü işlevler), central coherence (merkezi bütünleştirme), weak central coherence (zayıf merkezi bütünleştirme)” anahtar kelimeleri kullanılarak ve ayrıca ilişkili makaleler taranarak çalışmalara ulaşılmış ve veriler gözden geçirilmiştir.

Sonuçlar:

OYB grubunda, gerek göreceli daha basit yanlış inanç testleri ve aldatma testlerinin kullanıldığı çalışmalarda gerekse daha karmaşık hikâyelerden, gözlerden ve sesten başkasının niyetini algılamayı ölçen gelişmiş ZK testlerinde, bozukluklar gösterilmiştir. OYB grubunda, bilişsel esneklik, üretebilirlik, planlama ve uzamsal işleyen bellek gibi yürütücü işlevlerde yetersizlikler saptanmıştır. Bu yetersizlikler yanı sıra otizm grubunda zayıf merkezi bütünleştirmeyi değerlendiren görsel-uzaysal testlerde kontrollere göre daha iyi performans ve Navon Hiyerarjik Figürler testinde kontrol grupları gibi global bir avantaj gösterildiği, ancak sözel-semantik alanda yetersizlikler gözlendiği belirtilmektedir.

Tartışma:

OYB’de özgün bilişsel yapıların belirlenmesinin, hastalıklardan sorumlu genetik faktörlerin keşfi nde önemli olabileceği gibi uygun eğitsel yaklaşımlara da katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Ancak kendi içinde de heterojen bir grup olan OYB belirtilerini tek teori ile açıklamaya çalışmanın yetersiz kalacağı açıktır.